آیت‌الله روح‌الله قرهی مدیر حوزه علمیه امام مهدی(عج) واقع در منطقه حکیمیه تهران در تازه‌ترین جلسه اخلاق خود به موضوع «با حسن خلق و تعجیل در کار خیر، خیر دنیا و آخرت را کسب کن!» پرداخت که بخش‎هایی از آن در ادامه می‌آید:

*عامل دستیابی به خیر دنیا و آخرت

بندگان پروردگار عالم در باب اخلاق می‌دانند که خیر دنیا و آخرت در مزیّن شدن به این خلق الهی است. هر کس توفیق پیدا کرد وجود خود را با اخلاق ساخت، طبعاً هم دنیای خوبی دارد و هم آخرت.

البته این به این معنا نیست که در دنیا مشکل نداشته باشد امّا در دنیا به بهترین وجه زندگی می‌کند که هم خود آرام است که به خلق الهی مزیّن است و هم عامل آرامش دیگران می‌گردد.

چنان این اخلاق اثر دارد که وجود مقدّس خاتم الانبیاء، محمّد مصطفی(ص) بیان می‌فرمایند: «حُسْنَ الْخُلُقِ ذَهَبَ بِخَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ»، حسن خلق و اخلاق نیک طوری است که تمام خیر دنیا و آخرت را برای خودش برده است.

آن‌قدر مهم است که حضرت در جای دیگری بیان می‌فرمایند: اگر عبد می‌دانست که هر چه در عالم وجود دارد، از این حسن خلق است و حسن خلق چه ثمرات عظیمی را دارد، طبیعی است هر لحظه به دنبال خلق وخوی الهی و حسن خلق می‌رفت و می‌دانست که نیازمند به آن خوی معبود است؛ «لَوْ یَعْلَمُ الْعَبْدُ مَا فِی حُسْنِ الْخُلُقِ لَعَلِمَ أَنَّهُ مُحْتَاجٌ أَنْ یَکُونَ لَهُ خُلُقٌ حَسَنٌ» .

به یک تعبیر دیگر اصلاً خود دینداری برای عبد و بندگان پروردگار عالم، اخلاق نیک و اخلاق حسنه است. پیامبر(ص) این را در یک جمله خلاصه فرموده‌اند: اصل اسلام، حسن خلق است. فرمودند: «الاسلام حسن الخلق» - دیگر خلّص کلام آنچه که باید به فرد بگویند، در این جمله کوتاه تبیین شده است -

*نشانه حسن خلق چیست؟

یکی از نشانه‌های حسن خلق این است که انسان در خیر و خوبی مطلق باشد؛ یعنی وجودش، دستش، چشمش، گوشش، زبانش و همه‌ اعضا و جوارحش، خیر باشد.

 طوری باشد که به دیگران خیر برساند، دیگران به او تکیه کنند و وقتی دیگران از او کمک خواستند، او وجودش را در اختیار آن‌ها قرار دهد.

وجود مقدّس مولی‌الموالی، امیر‌المؤمنین، اسدالله‌الغالب، علی‌‌بن‌‌ابی‌طالب(ع) می‌فرمایند: «خَیْرُ إِخْوَانِکَ مَنْ وَاسَاکَ وَ خَیْرٌ مِنْهُ مَنْ کَفَاکَ»، این روایت خیلی عجیب است! ببینیم ما این ‌طور هستیم یا خیر؟ هر کسی مشمول این قضیه شد، معلوم است جز بهترین افراد و کسانی است که مشمول حسن خلق هستند.

حضرت می‌فرمایند: بهترین برادر تو کسی است که به تو کمک مالی کند و دستت را بگیرد، «خَیْرُ إِخْوَانِکَ مَنْ وَاسَاکَ» امّا بهتر از او هم کسی است که تو را از این که به دیگران رو بیاندازی، بی‌نیاز کند «وَ خَیْرٌ مِنْهُ مَنْ کَفَاکَ»؛ یعنی کاری کند که تو به دیگران رو نزنی.

پس بهترین انسان‌ها کسانی هستند که خیرشان به دیگران بیشتر برسد، تازه نه تنها خیرشان به دیگران برسد، بلکه قبل از این که آن‌ها اظهار کنند، دستشان را می‌گیرند.

مولی‌الموالی(ع) می‌فرمایند: «خَیْرُ الْأَیْدِی الْمُنْفِقَةُ»، بهترین دست‌ها کدام دست است؟ آیا بهترین دست‌ها، آن دستی است که مثلاً شمشیر و سلاح به دست گرفته و جهاد کرده است؟ این‌ها هم خوب است امّا بهترینشان دستی است که انفاق‌گر باشد.

*راه هدایت: تعجیل در کار خیر!

پس آن حسن خلقی که بیان فرمود: «الاسلام حسن الخلق»، آخرش به این ‌جا ختم می‌شود که بهترین افراد، کسانی هستند که حسن خلق داشته باشند و حسن خلق برای انسان، خیر دنیا و آخرت را تبیین می‌کند، «حُسْنَ الْخُلُقِ ذَهَبَ بِخَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ». برای همین می‌گویند: اگر خواستی کار خیری انجام بدهی، تعجیل کن.

آن مرد الهی و عظیم‌الشّأن، آیت‌الله قاضی یک نکته بسیار زیبایی را تبیین می‌فرمایند، ایشان می‌فرمایند: در باب خیر علّت این که اولیا خدا در بعضی از کارها تعجیل داشتند، این بود که نکند لحظه‌ای شیطان آن‌ها را فریب دهد.

لذا در روایات همین را تبیین می‌کنند و همیشه انسان را به تعجیل در کارهای خیر تشویق می‌کنند. این‌قدر مهم است که می‌گویند: اصلاً راه هدایت، همین است که انسان در کار خیر تعجیل کند.

وجود مقدّس امیر بیان، امیرالمؤمنین، علی بن ابیطالب(ع) می‌فرمایند: «بَادِرِ الْخَیْرَ تَرْشُدْ»  در انجام کار خیر شتاب کن تا به راه راست هدایت شوی «تَرْشُدْ»؛ یعنی وقتی کار خیر را انجام دادی، سریع انجام بده تا خدا تو را هدایت کند. یک اصطلاحی هم هست که تبیین می‌کنند: «در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست»؛ یعنی انسان باید در کار خیر تعجیل کند.

*طول عمر؛ پاداش چه عملی است؟

پیغمبر اکرم، حضرت محمّد مصطفی(ص) می‌فرمایند: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ مِنَ الْخَیْرِ مَا یُعَجَّلُ»، خدا آن کار خیری را دوست دارد که با تعجیل صورت بگیرد، لذا انسان باید در کار خیر، عجله کند، اگر کار امروز را به فردا سپردی، گاهی گرفتار می‌شوی!

علامه محمد حسین حسینی تهرانی می‌فرمودند: آن مرد الهی، عارف بالله، ملّاحسینقلی همدانی (استاد آیت‌الله قاضی) شاگردانش را این ‌طور امتحان می‌کرد که بعضی از کارهای خیر و اذکار و اعمال را به آن‌ها می‌گفت و می‌دید که چگونه عمل می‌کنند.

 ایشان (علامه تهرانی) بیان کرده بودند: آیت‌الله قاضی از افرادی بودند که تا ایشان(استاد آیت‌الله قاضی) مطلبی را می‌فرمودند، عمل می‌کردند.

ایشان در ادامه فرمودند: دو نکته در این مسئله خوابیده است: 1- اطاعت؛ یعنی وقتی کسی مطلب خوبی را می‌شنود، مطیع است و سریع انجام می‌دهد، 2- چون می‌داند کار خیر است، عجله می‌کند؛ حتّی در یک دقیقه غفلت هم امکان پشیمانی هست؛ چون انسان زمان مرگ خود را نمی‌داند.

ایشان می‌فرمودند: آسیّد هاشم حدّاد به نقل از آیت‌الله قاضی فرموده بودند: بعد به شاگردان می‌گفتند: من این کار خیر را مخصوص به شما گفتم، بعد نکته‌ای را اشاره فرموده بودند که آن، این است: آن کسانی که در کار خیر تعجیل می‌کنند، پروردگار عالم ضمن این که دوستشان دارد؛ طول عمر هم به آن‌ها می‌دهد، گرچه قصد آن‌ها طول عمر نبوده است.

در باب اخلاص این روایت را خواندیم که به دست مخلصین، پرونده سفید می‌دهند، طوری که ملائکه هم تعجّب می‌کنند و سؤال می‌کنند: خدا! چرا این پرونده خالی است؟ حضرت حقّ می‌فرماید: او بدون چشم‌داشت نسبت به بهشت و یا ثواب‌ها، عمل انجام داده و حالا امروز روز من است که آن را پر ‌کنم.

به هر حال خداوند، قصد آن کسی را که کار خیر انجام می‌دهد، ثبت می‌کند؛ چون خدا عادل است و لطف، محبّت، فضل، کرم و جود هم دارد، لذا گاهی مضاعف هم می‌کند؛ همان ‌طور که خودش فرمود: «وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ»، امّا یک کسی می‌گوید: اصلاً من برای این چیزها نمی‌خواهم این کار را انجام دهم و قصد من این چیزها نیست؛ لذا پروردگار عالم خودش پرونده او را با کرم خود پر می‌کند مثل این که وقتی به کسی می‌گویی: چقدر بدهم؟ می‌گوید: هر چه کرم خودت است. لذا این جا دیگر کرم پروردگار عالم در میان است.

پس پروردگار عالم به آن‌هایی که در کار خیر عجله می‌کنند، طول عمر می‌دهد؛ در صورتی که این‌ها به دنبال طول عمر نبودند.

حال، سؤال این‌جاست که برای چه طول عمر می‌دهد؟ بالاخره همه می‌میرند «إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ» ! هیچ کس در عالم باقی نمانده، حتّی حبیبش هم به صورت ظاهر رفته؛ پس چرا طول عمر می‌دهد؟

عزیزم! علّت طول عمر به این‌ها این است که چون می‌بیند این‌ها در کار خیر شتابانند، با طول عمر دادن به آن‌ها می‌خواهد که جامعه از خیر این‌ها بهره‌مند ‌شوند، پس این افراد باید باشند تا جامعه از آن‌ها استفاده کند، فلذا خدا به این‌ها طول عمر می‌دهد.

پس این‌ها علاوه بر اینکه خودشان کار خیر انجام می‌دهند، با این عملشان ناشر خیر هم هستند و برای همین خدا به این‌ها طول عمر می‌دهد.

 لذا آن عارف عظیم الشّأن ملّاحسینقلی همدانی برای امتحان شاگردانش، می‌دید که آن‌ها در انجام کار خیر چگونه هستند، تعجیل دارند یا اینکه این به آن می‌سپارد و آن به این می‌سپارد.

منبع: فارس

تهیه و تنظیم: حق دوست، گروه حوزه علمیه تبیان